We kunnen alles op het niveau van de verslaafde mens zelf blijven bekijken maar ik denk dat het goed is om soms een integratieve helicopter-view in te nemen als we kijken naar middelengebruik, verslaving en (maatschappelijke) gevoelens. In de Integratieve Theorie van Petzold wordt er heel regelmatig bewust een ander niveau van waarnemen gekozen om een nieuw en completer perspectief te krijgen op problemen van een bepaald niveau. En zeker een onderwerp als verslaving vereist nogal wat perspectief-flexibiliteit!
Dus als we niet alleen naar de hersenstam kijken of niet alleen naar de persoon met een verslaving maar uitzoomen naar een gezinsperspectief, een woon-/wijk-perspectief of zelfs een maatschappelijk perspectief dan komen we er niet omheen. Laten we heel helder zijn: er is een duidelijk maatschappelijkstigma van verslaving!
Neem nou alleen maar het idee dat middelengebruik “vanzelf wel ophoudt als we het maar hard genoeg veroordelen (lees: criminaliseren)”. Wat is de manier van denken die onder zo’n mening zit?
Stigmatiseren is één van de manieren van onze maatschappij om met bepaalde maatschappelijke issues om te gaan: het is een oplossing voor ‘problemen’ zoals onrecht en kwetsbaarheid waar we geen zin in hebben. Als je goed kijkt dan ligt ontkenning van een ongeaccepteerd onrecht en de ontkenning van ongeaccepteerde kwetsbaarheid regelmatig ook aan de basis van het ontstaan van afhankelijkheden en uiteindelijk verslaving.
Ontkenning is makkelijker
Mensen die kwetsbare gevoelens niet wilden accepteren in zichzelf -mogelijk omdat de sociale omgeving of ook het gezin van herkomst niet met dergelijke gevoelens wisten om te gaan- die leren zichzelf niet aan om iets te doen mèt die gevoelens, ze hebben geleerd zich voor die gevoelens te schamen, ze hebben geleerd om (chemisch) iets te doen áán die gevoelens. En in een latere fase, als mensen uit hun verslaving aan het zakken zijn, dan komen veel mensen tegen dat hun legitieme gevoel in hun omgeving wordt ‘weggezet’ onder het kopje “verslaving”. En dus is het dan ineens “jouw schuld” of in het gunstigste geval “niet mijn verantwoording” en je kan worden afgeserveerd.
ontkenning gaat makkelijker als je het chemisch doet
Het ‘nut’ van stigmatisering van ziekte
Alleen al het het stigma op ziekte dat andere mensen met een heftige ziekte ook meemaken. Het feit dat het voor heel veel mensen lastig is om te (h)erkennen dat ziekte bestaat en dat het zo maar zou kunnen zijn dat ook zij ineens ziek zouden kunnen worden (denk bijvoorbeeld aan het stigma van kanker waarbij ook vaak gereageerd wordt met een zoektocht naar de oorzaak bij de zieke. Niet om daarmee de zieke te helpen maar vooral om daarmee zelf niet bang meer te hoeven zijn voor een dergelijke rottige ziekte en “door te kunnen gaan met mijn leven zonder dat ik er over na hoef te denken dat ik zo ineens ziek zou kunnen worden”.
Maatschappelijk gezien trekken we liever de schuldkaart en marginaliseren we de zieke door hem/haar de schuld te geven dan dat we over onze verantwoordelijkheden denken.
Dat zie je bij meer psychosomatische ziektes, dat zag je vroeger zelfs bij TBC dat destijds toch vooral gezien werd als een teken dat iemand “niet vroom genoeg geleefd had”. Best een prettige gedachte voor de rijke klasse die de wetenschap betaalde en die er dus niet verder over hoefden na te denken dat er hele bevolkingsgroepen in mensonwaardige en ongezonde situaties leefden.
Onrecht bestáát gewoon
Soms hebben mensen met een verslaving hier nog niet veel over nagedacht en triggert dit een boosheid of een verdriet dat lastig te hanteren is (zonder gebruik). Veel mensen met een verslaving gaan gewoon ook heel lang in deze ontkenning mee, juist door zich niet openlijk te verzetten maar wederom te kiezen voor aanpassing (al-dan-niet chemisch).
Een nuchter en gelijkwaardig gesprek met de waardevolle mensen in de omgeving over de dingen die mensen werkelijk voelen geeft altijd meer duidelijkheid dan jezelf weg-gebruiken. Maar soms missen mensen nog de vaardigheden voor een nuchter gesprek en kan zowel de omgeving als de persoon met de verslaving bijvoorbeeld voornamelijk bezig zijn met “schuld toewijzen”, “gelijk krijgen” of “winnen” in plaats van samenwerking en synergie.
Synergie kenmerkt zich door: één plus één is drie
Ziekte en Stigma zijn helaas realiteit
Iedereen met een chronische of ernstige ziekte zal zich moeten verhouden met het bestaande maatschappelijke stigma op zijn of haar ziekte. De vraag is: “hoe ga jij om met het maatschappelijke stigma van verslaving?”
Dit onrecht geeft mensen met een verslaving overigens niet het “recht om te gebruiken” want dan verdoezel je weer de eigen verantwoordelijkheid voor de eigen ziekte. Ik zie vaak dat mensen gewoon meegaan in de stigmatisering en vervolgens eigenlijk aspecten van zichzelf veroordelen of ontkennen wat het heel moeilijk maakt om ze te integreren en een plek te geven in je leven en wat het aantrekkelijk blijft maken om ze chemisch weg te werken of chemisch mogelijk te maken.
Nee, mensen met een chronische aandoening zullen vaak gezonder moeten leven dan de zogenaamd ‘gezonde mensen’. Je zult soms als ‘degene met een aandoening’ echt vaardigheden moeten ontwikkelen die een ander niet hoeft te ontwikkelen, en niet zelden zijn dat gesprekstechnieken en sociale vaardigheden, soms zijn dat ook waardigheden die mensen wel aanduiden met spirituele vaardigheden.
Bijvoorbeeld zouden dat leerpunten kunnen zijn als:
- -uitleg geven van verslaving (m.n. ziektemodel vs. zwaktemodel)
- -aanleren vs. veroordelen
- -sociale vaardigheden als “volwassen gesprek” & “ik-boodschappen”
- -gelijkwaardige synergie in gesprek (ipv “winnen”)
- -aangeven van grenzen -wat hoef ik niet te pikken?-
- -respectvol afstand nemen van veroordeling
- -realiteit actief accepteren
- -vergeving en rouwen (om ècht los te laten en niet alleen maar eventjes)
- -raising awareness voor onderliggende problemen (sociaal & persoonlijk)
De kern is waarschijnlijk dat we ons hier actief in moeten opstellen in het verkrijgen van vaardigheid en waardigheid…
integrative addiction management.com 